Oorlog met de Marsmannen

Op zondag 30 oktober, 1938 schrokken miljoenen Amerikaanse radioluisteraars zich een hoedje toen ze op het nieuws hoorden dat de Marsmannen waren geland  Velen renden schreeuwend uit hun huizen de straat op, terwijl anderen hun spullen in de auto propten en vluchtten. Waar het publiek eigenlijk naar had geluisterd was een speciale Halloween aflevering van een radioprogramma waarin acteur en regisseur George Orson Welles'  het bekende boek 'War of the Worlds' (Oorlog der Werelden) van de Britse schrijver H. G. Wells als hoorspel opvoerde.

Orson Welles in 1937

De roman van H. G. Wells'  gaat over een invasie van Mars eind 19e eeuw, en wordt verteld door een naamloze journalist die getuige is van de invasie. De radioversie van dit verhaal werd voornamelijk geschreven door Howard Koch. Het verhaal werd geactualiseerd naar 1938, en de locatie van de invasie werd veranderd in New Jersey.

Welles besloot het verhaal van het boek te vertellen in de vorm van nieuwsberichten, die verslag deden van de invasie. Het hele hoorspel werd daarom opgezet in documentairestijl. Deze benadering van een hoorspel was op zich niets nieuws.

Het radioprogramma begon als een normaal muziekprogramma, dat opeens werd onderbroken met verontrustende nieuwsberichten over een 'invasie' van buitenaardse wezens bij New Jersey. De machines zouden oprukken naar New York. Net als het boek, eindigde het hoorspel met de dood van de Martianen als gevolg van bacteriën. Vervolgens volgde een bericht van Welles zelf, die de luisteraars er nogmaals aan herinnerde dat het slechts een hoorspel was.

Veel luisteraars misten of negeerden de intro van het hoorspel, waarin duidelijk werd uitgelegd dat het om een verzonnen verhaal ging. De dreiging van de aankomende Tweede Wereldoorlog maakten dat veel mensen dachten dat de nieuwsberichten echt waren. Volgens nieuwsberichten die later werden verspreid vluchtte men massaal weg uit de steden. Reservisten werden opgeroepen en de snelwegen liepen vast door vluchtende families. Veel mensen meenden al de lichtflitsen van de hittestralen te zien of de zwarte rook te ruiken. Sommigen meldden dat zij de invasie met eigen ogen hadden gezien.

De volgende ochtend was dit wereldwijd voorpaginanieuws. Orson Welles, die de hoofdpersoon speelde en het hoorspel regisseerde, was op slag beroemd. Tegenwoordig is hij het best bekend als regisseur van de film klassieker Citizen Kane.

'Landingsplek' van de Marsmannen

In de nasleep van de paniek ontstond er grote woede op CBS en de uitzending. CBS herinnerde er echter aan dat de luisteraars meerdere malen werden gewaarschuwd dat het slechts om een fictief verhaal ging. Welles en Mercury Theatre ontsnapten zo aan juridische vervolging. Wel moest CBS beloven nooit meer een dergelijk hoorspel uit te zenden.

Toen een ontmoeting tussen H. G. Wells en Orson Welles werd uitgezonden op Radio KTSA op 28 oktober 1940, maakte Wells bekend niet te begrijpen hoe er zoveel paniek kon zijn ontstaan. De twee heren en hun radio interviewer maakten zelfs grapjes over het voorval.

Zowel het hoorspel als de paniek die erdoor ontstond zijn inmiddels standaard voorbeelden geworden van massahysterie.